ಬೊತ್ಲ್, ಗುಡ್ದಿ ಆನಿ ಅಮಾಲ್

79

ಸಂಸ್ಕ್ರತ್ಯಾಂಚೆಂ ಅಮ್ರತ್, ವಿಜ್ಞಾನಾಚೆಂ ಅದ್ಭುತ್ ಆನಿ ಆರ್ಥಿಕಾಯೆಚೊ ಪಾಟಿಂಬೊ ಜಾವ್ನಾಸ್ಚಾ ಅಮಾಲಾಚಿ ಚರಿತ್ರಾ ಆಜ್-ಕಾಲ್ಚಿ ಖಂಡಿತ್ ನ್ಹಯ್. ಚೀನಾಂತ್ ಭೂಗೋಳ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿನಿ ಉಸ್ತುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಮಾಂಡ್ಯಾಂನಿ, ಫುಗಾತೆಕ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ, ಫಳ್-ವಸ್ತು, ಧಾನಿ ಆನಿ ಮ್ಹೊಂವಾಚಿ ರುಜ್ವಾತ್ ಮೆಳ್ಳ್ಯಾ ಕಂಯ್. ಹೆ ಮಾಂಡೆ, ಚಡುಣೆ ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 7000 ವರ್ಸಾಂ ಆದ್ಲೆ ಮ್ಹಣ್ ಭೂಗೋಳ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿನಿ ಲೇಖ್ ಘಾಲಾಂ! ಥಂಯ್ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ, ಇರಾನ್ ಆನಿ ಜ್ಯೋರ್ಜಿಯಾ ಗಾಂವಾನಿಂಯೀ ಹ್ಯೊ ರುಜ್ವಾತಿ ಮೆಳ್ಳ್ಯಾತ್.

ಇಂಗ್ಲಿಷಾಂತ್ ಫರ್ಮೆಂಟೇಶನ್ (fermentation) ಮ್ಹಣ್ ಆಪಂವ್ಚಿ ಹಿ ರಾಸಾಯನಿಕ್ ಕ್ರಿಯಾ, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 7000 ವರ್ಸಾಂ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಕಳಿತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ ತರೀ, ಹ್ಯಾ ಕ್ರಿಯೆಂತ್, ಕುಸಾತ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ವಸ್ತುಂ ಥಾವ್ನ್ ಫೆಂಡ್ ಕಸೊ ಯೆಂವ್ಚೊ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲೆಂ 17-ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್. ಕುಸಾತ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ಆಯ್ದಾನಾಂತ್, ಸೂಕ್ಶ್ಮ್ ಬೆಕ್ಟೀರಿಯಾ, ಚಡಾವತ್ ಹರ‍್ಯೆಕಾ ಖಾಂವ್ಚಾ ವಸ್ತುನಿ ಆಸ್ಚೆಂ ಕಾರ್ಬೊಹೈಡ್ರೇಟ್ ವಿಭಜನ್ ಕರುನ್, ರಾಸಾಯನಿಕ್ ಸಕತ್ ಜಾವ್ನ್ ಪರಿವರ್ತನ್ ಕರ್ತಾ. ಹ್ಯಾ ಕ್ರಿಯೆಂತ್, ಎಥೆನೊಲ್, ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡ್, ಲ್ಯಾಕ್ಟಿಕ್ ಎಸಿಡ್, ಮೆಥೆನೊಲ್, ಹೈಡ್ರೊಜನ್, ಮಿಥೇನ್, ಬ್ಯುಟೈರಿಕ್ ಎಸಿಡ್, ಎಸೆಟೊನ್ ಆನಿ ಎಸೆಟಿಕ್ ಎಸಿಡ್ ನಾಂವಾಂಚಿಂ ರಾಸಾಯನಾಂ ಉಬ್ಜಾತಾತ್. ಲಾತ್ಯಾ ಭಾಶೆ ಥಾವ್ನ್ ಉದೆಲ್ಲ್ಯಾ ಫರ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ನಾಂವಾಚೊ ಅರ್ಥ್, ‘ಉಕಡ್ಚೆಂ’ ಮ್ಹಣೊನ್ ತರೀ, ಹೆಂ ಉಕ್ಡಾಪ್ ಉಜ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ನ್ಹಯ್ ಬಗಾರ್, ರಾಸಾಯನಿಕ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಥಾವ್ನ್ ಮ್ಹಣ್ ಸಮ್ಜೊಂಚೆಂ. ಪುಣ್ ಹಿ ಕಸಲಿಚ್ ಸಮ್ಜಣಿ ನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಆಮ್ಚಾ ಪುರ್ವಜಾಂನಿ, ಫಳ್-ವಸ್ತು ಆನಿ ಧಾನಿ ಕುಸೊಂಕ್ ಸೊಡ್ಲ್ಯಾರ್, ತಾಂತುಂ ಅಮಾಲ್ ಆಸಾ ಕರ್ಚೆಂ ಪೀವನ್ ಆಸಾ ಜಾತಾ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲೆಂ ತೆಂ ಏಕ್ ಅದ್ಭುತ್‌ಚ್ ಸಯ್!

ವಿವಿಧ್ ಸಂಸ್ಕ್ರತೆನಿ ಅಮಾಲಾಚೊ ಉಪ್ಯೋಗ್:

ಚೀನಾಂತ್ ಅಮಾಲಾಚೊ ಪ್ರಯೋಗ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಜಾಲ್ಲೊ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಆಸಾ. ಚೀನಾಚಾ, ಹೆನಾನ್ (Henan) ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಂತ್ಲಾ, ‘ಜ್ಯಾವು’ (Jiahu) ನಾಂವಾಚಾ ಹಳ್ಳೆಂತ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 6,600 ಥಾವ್ನ್ 7000 ಇಸ್ವೆಂ ಮಧೆಂ ತಾಂದುಳ್, ಮ್ಹೊಂವ್ ಆನಿ ರೊಸಾಳ್ ಫಳಾಂ ಭರ್ಸುನ್, ಫುಗಾತೆಕ್ ಘಾಲ್ಲಿ ರುಜ್ವಾತ್, ಧರ್ನಿ ಪಂದ್ಲಿಂ ಉಸ್ತುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಮಾಂಡ್ಯಾಂನಿ ಮೆಳ್ಳ್ಯಾ. ಹೆಂಚ್ ಪೀವನ್, ಉಪ್ರಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 1250 ಥಾವ್ನ್ 1000 ಇಸ್ವೆಂ ಮಧೆಂ ರಾಜ್ವಟ್ಕಿ ಚಲಯಿಲ್ಲ್ಯಾ, ‘ಶಾಂಗ್’ (Shang) ಆನಿ ‘ಝವ್’ (Zhou) ರಾಯಾಳ್ ಕುಟ್ಮಾಂಚಾ ಕಾಳಾರ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂಯೀ ರುಜು ಜಾಲಾಂ.

ದುಸ್ರ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ಜ್ಯೋರ್ಜಿಯಾ (Georgia). ಜ್ಯೋರ್ಜಿಯಾಂತ್ಲ್ಯಾ ‘ತ್ಬಿಲಿಸಿ’ (Tbilisi) ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಂತ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 5800 ಥಾವ್ನ್ 6000 ಇಸ್ವೆಂ ಮಧೆಂ, ‘ಗ್ಯಾಡಕ್ರೀಲಿ ಗೊರಾ’ (Gadachrili Gora) ನಾಂವಾಚಾ ಸುವಾತೆರ್, ದಾಕೊ ವಾಪರ್ನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ವಾಯ್ನಾಚಿ ರುಜ್ವಾತ್ ಭೂಗೋಳ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿಂಕ್ ಮೆಳ್ಳಿ. ದರ್ನಿಂತ್ಲ್ಯೊ ಉಸ್ತುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಮಾತಿಯೆಚಾ ಮೊಡ್ಕ್ಯಾಂಚೆರ್, ದಾಕಾಂಚೆಂ ಚಿತ್ರ್ ಸೊಡಯಿಲ್ಲೆಂಯೀ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ಳಾಂ.

ತಿಸ್ರೆಂ ಸ್ಥಾನ್ ವೆತಾ, ಇರಾನಾಕ್. ಇರಾನಾಚಾ ‘ಝಾಗ್ರೊಸ್’ ಪರ್ವತಾಂಚೆರ್ ಆಸ್ಚಾ ‘ಹಾಜ್ಜಿ ಫಿರೂಜ್ ತಪೆ’ (Hajji Firuz Tepe, Zagros Mountains, Iran) ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ ಸುವಾತೆರ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 5400 ಥಾವ್ನ್ 5000 ಇಸ್ವೆಂ ಮಧೆಂ, ದಾಕಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ವಾಯ್ನಾಚೊ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಚಲೊನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಕಂಯ್. ತಿತ್ಲೆಂಚ್ ನ್ಹಯ್, ತ್ಯಾ ಜನಾಂಗಾಚಾಂನಿ, ತಾಂಬ್ಡೊ ಆನಿ ಧವೊ ವಾಯ್ನ್‌ಯೀ ಕೆಲ್ಲೊ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾಕ್ ರುಜ್ವಾತ್ಯೊ ಮೆಳ್ಳ್ಯಾತ್.

ಚೊವ್ತ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ‘ಚಿಚಾ’ (chicha) ನಾಂವಾಚೆಂ ಅಮಾಲ್ ಪೀವನ್. ದಕ್ಶಿಣ್ ಅಮೆರಿಕಾಚಾ ‘ಎಂಡಿಸ್’ (Andes) ಪರ್ವತ್ ಶ್ರೇಣಿ ಮಧೆಂ ಆಸ್ಚಾ ‘ಎಂಡಿಸ್’ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 5000 ವರ್ಸಾಂ ಪಯ್ಲೆಂಚ್, ಜಂದ್ಳ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಸಾ ಕೆಲ್ಲೆಂ, ‘ಚಿಚಾ’ ನಾಂವಾಚೆಂ ಅಮಾಲ್ ಪೀವನ್ ಉಪ್ಯೋಗಾಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಹಾಂಗಾಸರ್ ಜಿಯೆವ್ನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ‘ಇನ್ಕಾ’ (Inca) ಜನಾಂಗಾಚಾಂನಿ, ದೆವಾಕ್ ಆನಿ ಮಾಲ್ಘಡ್ಯಾಂಚಾ ಸ್ಪಿರಿತಾಂಕ್ ಸಂತೊಸ್ ಕರುಂಕ್, ಹೆಂ ಪೀವನ್ ಅರ್ಪುಂಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ.

ಪಾಂಚ್ವ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ಬಾರ್ಲೆ ಥಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲಿ ಬಿಯರ್. ಇರಾನಾಚಾ, ಝಗ್ರೊಸ್ ಪರ್ವತಾ ಶ್ರೇಣಿಂಚೆರ್ ಆಸ್ಚಾ ‘ಗೊಡಿನ್ ತಪೆ’ (Godin Tepe, Zagros Mountains, Iran) ಪ್ರದೇಶಾಚೆರ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 3400-3000 ಇಸ್ವೆ ಮಧೆಂ, ಬಾರ್ಲಿ ವಾಪರ್ನ್ ಕೆಲ್ಲಿ ಬಿಯರಿಚಿ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾಲ್ಲಿ ಕಂಯ್. ತ್ಯಾ ಕಾಳಾರ್, ಮೆಸಪೊಟೇಮಿಯಾಂತ್ ಜಿಯೆಲ್ಲ್ಯಾ, ‘ಸುಮೇರಿಯಾ’ ಜನಾಂಗಾಚಾಂಕ್ ಬಿಯರ್ ಪಿಯೆಂವ್ಚಿ ಸವಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, ತಾಣಿಂ, ಚಡ್ ಅಮಾಲ್ ನಾತ್‌ಲ್ಲಿ, ಲೈಟ್ ಬಿಯರ್, ದಾಟ್ ಕಾಳ್ಯಾ ರಂಗಾಚಿ ಬಿಯರ್, ಒರೆಂಜ್ ರಂಗಾಚಿ ಬಿಯರ್ ಆನಿ ಗೊಡ್ಶಿ ಬಿಯರ್‌ಯೀ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲಿ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್.

ಸವ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ಎಜಿಪ್ತಾಂತ್ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲೊ, ಹರ್ಬಲ್ ವಾಯ್ನ್ (Egyptian Herbal Wine). ವನಸ್ಪತಿ ಝಡಾಂ, ಫಲಾಣ್ಯಾ ರುಕಾಂಚೆಂ ಅಂಟ್ ಆನಿ ದಾಕಾಂಚೊ ರೋಸ್ ಭರ್ಸುನ್ ಕೆಲ್ಲೊ ಹೊ ವಾಯ್ನ್, ಎಜಿಪ್ತಾಚಾ ಅಬೈಡೊಸ್ (Abydos) ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಂತ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 3150 ಇಸ್ವೆಂತ್ ಉಪ್ಯೋಗಾರ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಕಂಯ್. ಅಸಲೊ ವಾಯ್ನ್, ಎಜಿಪ್ತಾಚೆ ದಾಕ್ತೆರ್, ಒಕ್ತಾಂ ಜಾವ್ನ್ ವಾಪರ್ತಾಲೆ ಕಂಯ್.

ಸಾತ್ವ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 1800 ಇಸ್ವೆಯಿತ್ಲ್ಯಾಕ್ ಮೆಸಪೊಟೇಮಿಯಾಂತ್ ಉದೆಲ್ಲಿ, ನಿಂಕಾಸಿ ಬಿಯರ್ (Ninkasi Beer). ಆತಾಂಚಾ ದಕ್ಶಿಣ್ ಇರಾಕಾಂತ್ ವಾಪರುನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಬಿಯರಿಂತ್, ಥರಾವಳ್ ವೊರ್ವ್ಯೊ ಭರ್ಸುನ್ ಕೆಲ್ಲೊ ಉಂಡೊ, ಮ್ಹೊಂವ್ ಆನಿ ಮಾಲ್ಟ್ ಭರ್ಸೊನ್ ಆಸ್ತಾಲೆಂ. ಬಿಯರಿಚೆಂ ಪಿಶೆಂ ಲಾಗ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ‘ಸುಮೆರಿಯನ್’ ಜನಾಂಗಾಚಾನಿ ಅಮಾಲಾಚಿ ದೇವಿ ಜಾವ್ನ್ ‘ನಿಂಕಾಸಿ’ ಕ್ ವಿಂಚ್‌ಲ್ಲೆಂ. ತಾಂಚಾ ಬಿಯರಿಚೆರ್ ಹ್ಯಾ ದೇವಿಚೆಂ ಬೆಸಾಂವ್ ತಾಣಿ ಮಾಗ್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. 1990 ಇಸ್ವೆಂತ್, ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಒಫ್ ಚಿಕಾಗೊಚಾ, ‘ಮಿಗೆಲ್ ಸಿವಿಲ್’ (Miguel Civil) ನಾಂವಾಚಾ ಪ್ರೊಫೆಸರಾನ್, ಸುಮೇರಿಯನಾಂಚೆಂ ಏಕ್ ಕಾವ್ಯೆಂ ತರ್ಜಣ್ ಕರ್ತಾನಾ, ಬಿಯರಿಕ್ ಗರ್ಜೆಚಾ ವಸ್ತುಂಚಿ ಪಟ್ಟಿ ಮೆಳ್ಳಿ ಕಂಯ್. 1991 ಇಸ್ವೆಂತ್, ಹ್ಯಾ ಸಂಶೋಧನಾಚೆರ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್, ಸಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊಂತ್ ಆಸ್ಚಿ ‘ಎಂಕರ್ ಬ್ರೂಯಿಂಗ್ ಕಂಪೆನಿ’ (Anchor Brewing Company in San Francisco) ಸುರ್ವಾತಿಲ್ಲ್ಯಾ ‘ಫ್ರಿಟ್ಜ್ ಮೇಟ್ಯಾಗ್’ (Fritz Maytag) ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾನ್, ಸುಮೆರಿಯನಾಂಚಿ ‘ನಿಂಕಾಸಿ ಬಿಯರ್’ ಆಸಾ ಕೆಲಿ ತರೀ, ತಿ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ತಕ್ಷಣ್ ಪಿಯೆಜಾಯ್ ತಸಲಿ ಬಿಯರ್ ಶಿವಾಯ್, ಚಡ್ ತೇಂಪ್ ದವರುಂಕ್ ಜಾಂವ್ಚಿ ನ್ಹಯ್ ಮ್ಹಣ್ ತಾಂಕಾಂ ಕಳೊಂಕ್ ಚಡ್ ತೇಂಪ್ ಲಾಗ್ಲೊನಾ.

ತುಮ್ಕಾಂ ಹೆಂಯೀ ಲೇಖನ್ ಪಸಂದ್ ಜಾತೆಲೆಂ …

ಚಿಯರ್ಸ್… ದೇಬ್ರೇರೆಂ ಕರುಂ!

ಆಟ್ವ್ಯಾ ಸ್ಥಾನಾರ್ ಯೆತಾ, ‘ತಿಯೊಬ್ರೋಮಾ’ (Theobroma) ನಾಂವಾಚೊ, ಕೋಕೋ ಬಿಯಾಂಚಾ ಕಾತ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೊ ವಾಯ್ನ್. ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 1400 ಇಸ್ವೆಂತ್, ಮೆಸೊ-ಅಮೆರಿಕಾಂತ್, ಕೋಕೋ ಥಾವ್ನ್ ಉತ್ಪಾದನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ವಾಯ್ನಾಚೊ ಉದೆವ್ ಜಾಲೊ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಕೋಕೋ ಬಿಯಾಂ ಭಂವ್ತಣಿ ಆಸ್ಚಾ ಗೊಡ್ಶ್ಯಾ ಕಾತ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲೊ ರೋಸ್, ವಾಯ್ನ್ ಜಾವ್ನ್ ವಾಪರ್ತಾಲೆ ಕಂಯ್. ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಚಾ ‘ಆಝ್ಟೆಕ್’ (Aztec) ಜನಾಂಗಾಚಾ ಲೊಕಾ ಮಧೆಂ, ಕೋಕೋ ಬಿಯಾಂಚೆಂ ತೋಟ್ ಆಸ್ಚಿ ಗಜಾಲ್, ತಾಂಚಾ ಗ್ರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯೆಚೆಂ ಅಂತಸ್ತ್ ದಾಕಯ್ತಾಲಿ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, ಕೋಕೋ ಬಿಯೊ ದುಡ್ವಾಬರಿ ವಾಪರ್ಚಿ ಸವಯ್‌ಯೀ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ ಕಂಯ್.

ಭಾರತೀಯ್ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಾಂತ್, ‘ಸೋಮರಸ’ ವ ‘ಸೋಮಲತಾ’ (Cynanchum acidum) ಮ್ಹಣ್ ವೊಲಾಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಅಮಾಲಾಚೊ ಉಪ್ಯೋಗ್, ಪುರಾತನ್ ಕಾಳಾರ್ ಥಾವ್ನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ, ಋಗ್ವೇದಾಂತ್ ವಾಚುಂಕ್ ಮೆಳ್ತಾ. ಚಡಾವತಾಂನಿ ಪಾತ್ಯೆಂವ್ಚಾ ಪ್ರಕಾರ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ, 1500 ಥಾವ್ನ್ 1200 ಇಸ್ವ್ಯಾಂ ಮಧೆಂ ಬರಯಿಲ್ಲೊ ಮ್ಹಣ್ ಪಾತ್ಯೆಂವ್ಚಾ ಹ್ಯಾ ಧರ್ಮ್-ಗ್ರಂಥಾಂತ್, ದೈವೀಕ್ ಆರಾಧನಾ ಖಾತಿರ್ ’ಸೋಮರಸ್’ ವಾಪರ್ಚೊ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಕೆಲಾ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ, ಅಮಾಲ್ ತಾಚಾಕೀ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ತಾಂಚಾ ಸಂಸ್ಕ್ರತೆಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ಮ್ಹಣ್ಚಾಕ್ ದುಭಾವ್ ನಾ.

ಅಮಾಲಾಚಿ ವಿಕಸನ್ ಚರಿತ್ರಾ:

ಚರಿತ್ರೆಂತ್ ನವಿಂ-ನವಿಂ ಸೊಧ್ನಾಂ ಜಾಂವ್ಚಾ ಸಂಗಿಂ, ಅಮಾಲ್ ಕರ್ಚಾ ವಿಧಾನಾನಿ ಬದ್ಲಾವಣ್ಯೊ ಜಾಂವ್ಕ್ ಸುರು ಜಾಲ್ಯೊ. ಆಟ್ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಯಿತ್ಲ್ಯಾಕ್, ಆರ್ಬಿ ಗಾಂವಾಂತ್ಲ್ಯಾ ‘ರಸವಾದಿನಿ’ (alchemist), ಕುಸಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ವಸ್ತುಂ ಥಾವ್ನ್ ಎಥೆನೊಲ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆ ಅಮಾಲ್ ವೆಗ್ಳೆಂ ಕರ್ಚಿ ‘ಭಾಟಿ’ (distillation) ನಾಂವಾಚಿ ರೀತ್ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್ಲಿ. ಹ್ಯಾ ಎಕಾ ಸಂಶೋಧನಾ ವರ್ವಿಂ, ರಂಗ್ ನಾತ್‌ಲ್ಲೆಂ ಅಮಾಲ್ ವ ‘ಸ್ಪಿರಿಟ್’ (spirit) ಕರ್ಚಿ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾಲಿ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.

ಅಮಾಲ್, ಬೋತ್ಲ್ ಆನಿ ಗುಡ್ದಿ:

ಪುರಾತನ್ ಕಾಳಾಚಾ ಮೆಸಪೊಟೇಮಿಯಾಂತ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾ-ಪುರ್ವಿಂಚಾ 3500 ವರ್ಸಾಂ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಪಾರದರ್ಶಕ್ ಆರ್ಸೊ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‌ಲ್ಲೊ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್ ತರೀ, ವಾಯ್ನ್ ಆನಿ ಸೊರೊ ಭರುಂಕ್ ಸಹಜ್‌ಲ್ಲ್ಯೊ ಬೊತ್ಲಿ ಕರುಂಕ್ ಸುರ್ವಾತಿಲ್ಲೆಂ, 17-ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್. ಯುರೊಪಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಆನಿ ಇಟೆಲಿಂತ್, ಹುನ್ ಕರ್ನ್ ಕಡಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಆರ್ಸ್ಯಾಂತ್ ಫುಂಕುನ್ ಪೊಕೊಳಾಯ್ ಕರ್ಚಿ ಸಾಧ್ಯತಾ ಗಮನಾಕ್ ಆಯಿಲ್ಲಿ ಸಮ್ಜಣಿ, ತ್ವರಿತಾಯೆನ್ ವಾಡೊನ್ ಆಯ್ಲಿ. ತ್ಯಾಚ್ ತೆಂಪಾರ್, ಆರ್ಸೊ ಕಡಂವ್ಕ್ ಗರ್ಜ್ ಆಸ್ಚಾ, ಜಳವಾಕ್ ಇಂಗ್ಳೊ ವಾಪರ್ಚಾ ರಾಂದ್ಣಿಂಚೊ (coal-fueled furnaces) ಉದೆವ್‌ಯೀ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್, ಫಕತ್ ಸುಖೆಂ ಲಾಂಕುಡ್ ವಾಪರ್ನ್ ಆಸಾ ಕರ್ಚಾ ಧಗಿಚಾಕೀ ಚಡ್ ಧಗ್ ಆಸಾ ಕರುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್ ಜಾಲಿ. ಹ್ಯಾ ನವ್ಯಾ ರಾಂದ್ಣಿಂ ಮುಕಾಂತ್ರ್, ದಾಟ್ ಅನಿ ಸುಲಭಾಯೆನ್ ಫುಟಾನಾತ್ಲೆ ತಸಲ್ಯೊ ಬೊತ್ಲಿ ಕರುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್ ಜಾಲೆಂ. ಅಸಲ್ಯಾ ಬೊತ್ಲಿನಿ, ಅಮಾಲ್ ಚಡ್ ತೇಂಪ್ ದವರ‍್ಯೆತ್ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, ಸೊಡಾ ಬೊತ್ಲಿನಿ ಒತ್ತಡ್ ಘಾಲ್ಚೆಬರಿ ಒತ್ತಡ್ ಘಾಲ್ಯಾರ್ ಬೊತ್ಲಿ ಫುಟಾನಾಂತ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂಯ್ ಕಳೊನ್ ಆಯ್ಲೆಂ. 18-ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಯಿತ್ಲ್ಯಾಕ್, ವಿವಿಧ್ ಆಕಾರಾಂಚ್ಯೊ ಬೊತ್ಲಿ ಚಲಾವಣೆಂತ್ ಆಯ್ಲ್ಯೊ ತಶೆಂಚ್, ವಾಯ್ನ್, ಪೋರ್ಟ್ ಆನಿ ಶಾಂಪೇಯ್ನ್ ಘಾಲ್ಚಾ ವಿಶಿಷ್ಟ್ ಬೊತ್ಲಿಂಚಿ ಸುರ್ವಾತ್‌ಯೀ ಜಾಲಿ. ಹ್ಯಾ ಸುರ್ವಾತೆ ಸಂಗಿಂ, ಅಮಾಲ್ ವಸ್ತು ಚಡ್ ತೇಂಪ್ ಬೊತ್ಲಿನಿ ಜಗವ್ನ್ ದವ್ರುನ್, ಅಮಾಲಾಕ್ ಏಕ್ ವಿಶಿಷ್ಟ್ ಗೂಣ್ ಆಸಾ ಕರ‍್ಯೆತ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಚಿಂತಪ್ ಸುರು ಜಾಲೆಂ. ಆತಾಂಚಾ ಕಾಳಾರ್, 12, 15, 18, ಆನಿ ಥೊಡೆ ಪಾವ್ಟಿಂ ಪನ್ನಾಸ್ ವ ಶೆಂಬರ್ ವರ್ಸಾಂ ಬೊತ್ಲಿಂನಿ ದವರ್‌ಲ್ಲೆಂ ಅಮಾಲ್ ಮೆಳ್ತಾ ಆನಿ ಅಸಲ್ಯಾ ಅಮಾಲಾಕ್ ಮೋಲ್‌ಯೀ ಬರೆಂಚ್ ಆಸಾ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್, ಅತೀ ಗ್ರೇಸ್ತಾಂಕ್ ಮಾತ್ ಪುರೊ ಪಡ್ತಾ.

‘ಕ್ವರ್ಕಸ್ ಸುಬರ್’ (Quercus suber) ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ, ಗುಡ್ದೆಕ್ ನಾಂವಾಡ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ರುಕಾಚಾ (cork oak tree) ಸಾಲಿ ಥಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯೊ ವ್ಹಡ್ ಆಕಾರಾಚ್ಯೊ ಗುಡ್ದ್ಯೊ ವಾಪರ್ಚಿ ರೀತ್, ರೋಮನ್ ಆನಿ ಗ್ರೀಕ್ ರಾಯಾಂಚಾ ಕಾಳಾರ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ. ವ್ಹಡ್ ಭುಯಾಂವಾಂ ಭಿತರ್ ವಾರೆಂ ರಿಗಾನಾಶೆಂ ಹ್ಯೊ ಗುಡ್ದ್ಯೊ ಉಪ್ಕಾರ್ತಾಲ್ಯೊ. ಹೆ ಗುಡ್ದೆಚೆ ಓಕ್ ರೂಕ್ ವಾಡೊನ್ ತಾಚಿ ಸಾಲ್ ಕಾಡಿಜಾಯ್ ತರ್ 30 ವರ್ಸಾಂ ರಾಕೊಂಕ್ ಪಡ್ತಾ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ವಿಚಿತ್ರ್ ತರೀ, ಆಮಿ ಕಾಡ್ನ್ ಉಡಂವ್ಚಾ ಗುಡ್ದೆ ಪಾಟ್ಲಿ ಕಥಾ ಕುತೂಹಲಾಚಿ ಮ್ಹಣ್ಚಾಕ್ ದುಭಾವ್ ನಾ. 30 ವರ್ಸಾನಿ, ರುಕಾಚಿ ಸಾಲ್ ಕಾಡುಂಕ್ ಮೆಳ್ಳಿ ತರ್, ಉಪ್ರಾಂತ್ ಪರತ್ ತಿ ಸಾಲ್ ರುಕಾಚೆರ್ ಮಾಂಡೊನ್ ಯೇಂವ್ಕ್ ಆನ್ಯೇಕ್ 9 ವರ್ಸಾಂ ಲಾಗ್ತಾತ್ ಕಂಯ್.

ಪುಣ್ ಬೊತ್ಲಿಂಕ್ ಗುಡ್ದ್ಯೊ ವಾಪರುಂಕ್ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾಲ್ಲಿ, ಬೊತ್ಲಿ ಉದೆಂವ್ಚಾ ಸಾ-ಸಾಂಗಾತಾಚ್ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್. 17-ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಥೊಡ್ಯಾ ಮೊನಸ್ಟರಿನಿ, ಫ್ರಾಧಿನಿ ತಾಂಚೊ ವಾಯ್ನ್ ಆರ್ಸ್ಯಾಚಾ ಬೊತ್ಲಿನಿ ಭರುನ್, ತಾಕಾ ರುಕಾಡಾಚಾ ಕುಡ್ಕ್ಯಾಕ್ ಏಕ್ ಲುಗಾಟ್ ರೆವ್ಡಾವ್ನ್ ಗುಡ್ದಿ ಚೆಪ್ಚಿ ಸವಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ. ಪುಣ್ ಅಸಲ್ಯಾ ಗುಡ್ದ್ಯಾಂ ಧರ್ಮಾನ್, ವಾಯ್ನ್ ಚಡ್ ತೇಂಪ್ ಬರೊ ಉರಾನಾತ್‌ಲ್ಲೊ. 17-ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್, ಡೊಮ್ ಪೆರಿಯೊನ್ (Dom Pérignon) ನಾಂವಾಚಾ, ಫ್ರೆಂಚ್ ಬೆನೆದಿಕ್ತ್ ಮೆಳಾಚಾ ಫ್ರಾಧಿಕ್, ಗುಡ್ದೆಚಾ ರುಕಾಚಾ ಸಾಲಿ ಥಾವ್ನ್ ಗುಡ್ದಿ ಕರ್ಚಿ ಆಲೊಚನ್ ಆಯ್ಲಿ ಆನಿ ತಾಚೆ ಮುಕಾಂತ್ರ್ ಹಿ ನವಿ ರೀತ್ ಸುರು ಜಾಲಿ ಮ್ಹಣ್ ಪಾತ್ಯೆಣಿ. ಗುಡ್ದಿ ವಾಪರ್‌ಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಬೊತ್ಲಿಂತ್ಲೆಂ ಅಮಾಲ್ ಚಡ್ ತೆಂಪಾಕ್ ಉರ್ತಾ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, ಗುಡ್ದೆ ದ್ವಾರಿಂ ಆಸಾ ಜಾಂವ್ಚೆಂ ಆಕ್ಸಿಡೇಶನ್ (allow gentle oxidation) ವಾಯ್ನಾ ತಸಲೆಂ ಅಮಾಲ್, ವರ್ಸಾಂಚಿಂ ವರ್ಸಾಂ ಜಗವ್ನ್ ದವರ್ಚಾ ಸಾಂಗಾತಾ, ವಾಯ್ನಾಚೊ ಗೂಣ್ ಬದ್ಲುಂಕೀ ಸಕ್ತಾ.

ಸಂಸ್ಕ್ರತ್ಯಾನಿ ಅಮಾಲಾಚೊ ಪಾತ್ರ್:

ಪುರಾತನ್ ಗ್ರೀಕ್ ಸಮಾಜೆಂತ್, ಸಿಂಪೋಸಿಯಮ್ (symposium) ನಾಂವಾಚ್ಯೊ ಜಮಾತ್ಯೊ ಚಲಯ್ತಾಲೆ ಆನಿ ಹ್ಯಾ ಜಮಾತೆನಿ, ಅಮಾಲ್ ಸೆಂವ್ಚಾ ಸಂಗಿಂ, ತತ್ವ್‌ಶಾಸ್ತ್ರ್, ಕವಿತಾ ಆನಿ ರಾಜಕೀಯಾ ವಯ್ರ್ ಚರ್ಚಾ ಆನಿ ಸಂವಾದ್ ಚಲ್ತಾಲೊ. ಜಪಾನಾಚಾ ಸಂಸ್ಕ್ರತೆಂತ್ ವಾಪಾರ್ಚೊ ‘ಸಾಕಿ’ ವ ‘ಸಾಕೆ’ (sake) ನಾಂವಾಚೊ ಸೊರೊ, ತಾಂಚಾ ಶಿಂಟೊ ಧರ್ಮಾಚಾ ದೆವಾಂಕ್ ಭೆಟಯ್ತಾತ್. ವಯ್ರ್ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ‘ಎಂಡಿಸ್’ ಜನಾಂಗಾಚೆ, ತಾಂಚಾ ‘ಪಾಚಮಾಮ’ (Pachamama) ಮ್ಹಣ್ ಆಪಂವ್ಚಾ ದೇವಿಕ್, ‘ಚಿಚಾ ಬಿಯರ್’ ಆರ್ಪಿತಾತ್. ಅಶೆಂ ಹರ‍್ಯೆಕಾ ಸಂಸ್ಕ್ರತೆಂತ್, ಎಕಾ ನ್ಹಯ್ ತರ್ ಎಕಾ ರಿತಿರ್, ಅಮಾಲಾನ್ ಆಪ್ಲಿ ಮಿಶಿ ರಿಗಯ್ಲ್ಯಾ ಮ್ಹಣ್ಚಾಕ್ ದುಭಾವ್ ನಾ.

ಆರ್ಥಿಕ್ ರಂಗಾಂತ್ ಅಮಾಲ್:

ಆಜ್-ಕಾಲ್ ಜಾಗತಿಕ್ ಅರ್ಥ್-ವೆವಸ್ಥೆಂತ್, ಅಮಾಲ್ ಏಕ್ ಪ್ರಮುಖ್ ಪಾತ್ರ್ ಘೆವ್ನ್ ಆಸಾ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಕೋಣೀ ನ್ಹಯ್ ಮ್ಹಣಾನಾಂತ್. ಸಂಸಾರಾಂತ್, ವರ್ಸಾಕ್, 3 ಟ್ರಿಲ್ಲಿಯನ್ ಡೊಲ್ಲರಾಂಚೊ ಅಮಾಲ್ ವೆವ್ಹಾರ್ ಚಲ್ತಾ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ, ಹೆಂ ಏಕ್ ಬ್ರಹತ್ ಉದ್ಯಮ್ ಜಾಲಾಂ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಗಮಂಡಾಯೆಚಿ ಜಾವ್ನಾಸಾ. ಬೆಸಾಯೆ ಆನಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಥಾವ್ನ್, ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್, ಲೊಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಆನಿ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಾ ಪರ‍್ಯಾಂತ್, ಅಮಾಲಾಚಿಂ ಪಾಳಾಂ ವಿಸ್ತಾರ್ಲ್ಯಾಂತ್. ಅಮಾಲಾ ಥಾವ್ನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ಎಕ್ಸೈಜ್-ಟೇಕ್ಸ್, ಚಡಾವತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಾಂಚಾ ಸರ್ಕಾರಾಂಕ್, ಆಡಳ್ತೆಂ ಚಲಂವ್ಚಾಕ್ ಗರ್ಜೆಚಿ ಆರ್ಥಿಕ್ ಕುಮಕ್ ದಿತಾ. ಹ್ಯಾ ಪಯ್ಶ್ಯಾಂಚಾ ಆಧಾರಾನ್, ಮೂಳ್-ಸೌಕರ‍್ಯಾಂ (infrastructure), ಭಲಾಯ್ಕೆ ಸೌಲಭ್ಯಾಂ (health services) ಆನಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಒದಗ್ಸುಂಕ್, ಸರ್ಕಾರಾಂಕ್ ಪರ್ವಡ್ತಾ.

ಸ್ಕೊಟ್‌ಲೇಂಡಾಚೆಂ ವಿಸ್ಕೆ ಉದ್ಯಮ್, ಎಕಾ ವರ್ಸಾಕ್, ತಾಂಚಾ ದೇಶಾಂತ್, 5 ಬಿಲ್ಲಿಯನ್ ಯೂರೊ ತಿತ್ಲೆಂ ಆರ್ಥಿಕ್ ಸಂಪಾದನ್ ಕರ್ತಾ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, 40,000 ಲೊಕಾಕ್ ಕಾಮಾಂ ದಿತಾ. ಫ್ರಾನ್ಸ್, ದಕ್ಶಿಣ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ಆನಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ತಸಲ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಾಂನಿ, ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿನಿ, ಸ್ಥಳೀಯ್ ಅಮಾಲಾಚಿ ರೂಚ್ ಪಳೆಂವ್ಚಾ ಖಾತಿರ್ ಖರ್ಚುಂಚೊ ಪಯ್ಸೊ ಅಪಾರ್. ಆತಾಂಚಾ ಕಾಳಾರ್, ಪಬ್ಬಾಂ ಆನಿ ಬಾರಾಂ ನಾತ್‌ಲ್ಲೊ ಗಾಂವ್ಂಚ್ ನಾ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್. ಅಸಲಿಂ ಲ್ಹಾನ್-ಲ್ಹಾನ್ ಉದ್ಯಮಾ, ಸಮಾಜೆಂತ್ ಪಯ್ಶ್ಯಾಂಚಿ ಚಲಾವಣ್ ಕರುಂಕ್ ಉಪ್ಕಾರ್ತಾತ್ ಮಾತ್ ನ್ಹಯ್, ಸಭಾರ್ ಜಣಾಂಕ್ ಕಾಮಾಂ ಮೆಳೊಂಕೀ ಕಾರಾಣ್ ಜಾತಾತ್.

ಅಮಾಲ್, ವಿಜ್ಞಾನ್ ಆನಿ ರಸಾಯನ್ ಶಾಸ್ತ್ರಾಂಚೊ ಸಂಬಂಧ್:

ಫಲಾಣ್ಯೊ ವಸ್ತು ಮೆಳವ್ನ್ ಕುಸಾತ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ವೆಳಿಂ, ಫುಗಿಚಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಜಾಂವ್ಚಾ ‘ಜೈವ್ ರಾಸಾಯನಿಕ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಂತ್ (biochemical process), ಸಾಕ್ರಿ ಥಾವ್ನ್ ‘ಎಥೆನೊಲ್’ (ethanol – C2H5OH) ಆನಿ ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಆಸಾ ಜಾತಾ. ಭಾಟಿ ದೆವಂವ್ಚಾ (distillation) ವಿಧಾನಾ ದ್ವಾರಿಂ, ಕುಸಾತ್ ಘಾಲುನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ರೊಸಾಂತ್ಲೆಂ ‘ಎಥೆನೊಲ್’ ವೆಗ್ಳೆಂ ಕರ್ತಾನಾ ಮೆಳ್ಳೆಲ್ಯಾ ದ್ರವಾಂತ್, ಅಮಾಲಾಚೊ ಅಂಶ್ ಚಡ್ ಆಸ್ತಾ. ‘ಜೈವ್ ರಾಸಾಯನಿಕ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಂತ್’ (biochemical process) ಉಬ್ಜೊಂಚಾ ವಿವಿಧ್ ಸಂಗ್ತಿಂ ಪಯ್ಕಿ, ‘ಮೆಥೆನೊಲ್’ (methanol) ಮ್ಹಣ್ಚೆಂ ರಾಸಾಯನೀ ಉಬ್ಜಾತಾ ಆನಿ ಹೆಂ ಮನ್ಶ್ಯಾಕ್ ವಿಕಾಳ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್, ಹಾಚೆಂ ಸೆವನ್ ಆಡ್ವಾರ್ಲಾಂ. ಫಕತ್, ‘ಎಥೆನೊಲ್’ ಮಾತ್ ಮನ್ಶ್ಯಾ ಸೆವನಾಕ್ ಫಾವೊ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸಮ್ಜೊಂಚೆಂ ಗರ್ಜೆಚೆಂ. ಹೆಂ ನಿಯಮ್ ಪಾಳಿನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಸಭಾರ್ ದ್ರಷ್ಟಾಂತಾನಿ, ಸೆವ್‌ಲ್ಲ್ಯಾಂಚೆ ಜೀವ್ ಗೆಲ್ಲಿ ಖಬಾರ್ ಆಮಿ ಆಯ್ಕೊನ್ ಜಾಣಾಂವ್.

ಅಮಾಲ್ ಆನಿ ಭಲಾಯ್ಕಿ:

ಚಡಾವತ್ ಜಾವ್ನ್ ಬೆಜಾರಾಯ್ ಪಯ್ಸ್ ಕರುಂಕ್ ಆನಿ ಮನೊರಂಜನಾ ಖಾತಿರ್ ಅಮಾಲಾಚೊ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಜಾತಾ ತರೀ, ಸಮಾಜೆಂತ್ ಅಮಾಲಾನ್ ಭಲಾಯ್ಕೆಚೆರ್ ಉಳ್ಟೊ ಪರಿಣಾಮ್ ಕೆಲಾ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂಯೀ ಸತ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ. ಅಮಾಲ್ ಸೆವನಾಕ್ ಲಾಗೊನ್, ಲಿವರಾಚ್ಯೊ ಪಿಡಾ, ಕೆನ್ಸರ್, ಮಾನಸಿಕ್ ಭಲಾಯ್ಕೆ ಸಂಗಿಂ, ಕುಟ್ಮಾಂ ಮಧೆಂ ಹಿಂಸಾ ಆನಿ ಝಗ್ಡ್ಯಾ ದ್ವಾರಿಂ ದೆಸ್ವಾಟ್ ಚಡ್ಲ್ಯಾ. ಅಮಾಲ್ ಸೆವನಾ ದ್ವಾರಿಂ ರಸ್ತ್ಯಾರ್ ಜಾಂವ್ಚಿಂ ಅವ್ಘಡಾಂ ಏಕ್ ಜಾಗತಿಕ್ ಸಮಸ್ಯೆಂ ಜಾಲ್ಯಾಂತ್.

ಹರ‍್ಯೆಕಾ ದೇಶಾಂತ್, ಅಮಾಲಿಂಕ್ ಶಿಕವ್ಣ್ ದಿಂವ್ಚಿಂ ಪ್ರೊಗ್ರಾಮಾ ಆಸಾತ್. ಎಕಾ ಅವ್ಘಡಾಂತ್ ಮೊರ್ಚಾ ಎಕಾ ದಾದ್ಲ್ಯಾ ವ ಸ್ತ್ರೀಯೆ ವರ್ವಿಂ ಸಗ್ಳ್ಯಾ ಕುಟ್ಮಾಚೆರ್ ಜಾಂವ್ಚೊ ಪರಿಣಾಮ್ ದಾಕಂವ್ಚಿಂ ಚಲಚಿತ್ರಾಂ ದಾಕವ್ನ್, ಅಮಾಲಾಕ್ ನಿಯಂತ್ರಣಾಚೆರ್ ದವರುಂಕ್ ಬರೆಂಚ್ ಪ್ರೇತನ್ ಚಲ್ತಾ. ಪುಣ್, ಜುಗಾರೆಕ್ ಗುಲಾಮ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾ ಮನ್ಶ್ಯಾಚಿ ಜುಗಾರೆಚಿ ಸವಯ್ ಸುಟಂವ್ಚೆಂ ಕಿತ್ಲೆಂ ಕಷ್ಟಾಂಚೆಂಗೀ, ತಿತ್ಲೆಂಚ್ ಕಷ್ಟಾಂಚೆಂ ಜಾವ್ನಾಸಾ ಅಮಾಲಾಚೊ ಗುಲಾಮ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾಚೆಂ ಪರಿವರ್ತನ್ ಕರ್ಚೆಂ ಕಾಮ್.

ವಿವಿಧ್ ದೇಶಾಂಚಿಂ ವಿವಿಧ್ ಅಮಾಲಾಂ:

ಜಪಾನಾಂತ್ ‘ಸಾಕಿ’ ವ ’ಸಾಕೆ’ (sake) ನಾಂವಾಚೊ, ಪೊಲಿಶ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ತಾಂದ್ಳಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಸಾ ಕೆಲ್ಲೊ ಸೊರೊ ಉತ್ಪಾದನ್ ಜಾತಾ ತರ್, ದಕ್ಶಿಣ್ ಅಮೆರಿಕಾಚಾ ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ತಸಲ್ಯಾ ದೇಶಾಂನಿ, ‘ಬ್ಲೂ ಅಗಾವಿ’ ಝಡಾಂ (blue agave plant) ಥಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೊ ‘ಟಕೀಲಾ’ (Tequila) ನಾಂವಾಚೊ ಸೊರೊ ಪ್ರಮುಖ್. ರಶ್ಶ್ಯಾ ಆನಿ ಪೂರ್ವ್ ಯುರೊಪಾಂತ್, ಬಟಾಟೆ ವಾಪರ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ‘ವೊಡ್ಕಾ’ (Vodka) ವಾಪರ್ತಾತ್ ತರ್, ಸ್ಪೇಯ್ನ್, ಇಟೆಲಿ, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ದೇಶಾಂನಿ, ವಾಯ್ನಾಚೊ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಚಡ್. ಬಿಯರ್ ಆಜ್-ಕಾಲ್ ಚಡಾವತ್ ಸಕ್ಕಡ್ ದೇಶಾಂನಿ ಮೆಳ್ತಾ ಆನಿ ಮೆಸಪೊಟೇಮಿಯಾಂತ್ ಹಜಾರೊಂ ವರ್ಸಾಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಸುಮೇರಿಯನಾನಿ ಕೆಲ್ಲಿ ತಿ ಬಿಯರ್ ವಿಸ್ರೊನ್, ನವ್ಯೊ-ನವ್ಯೊ ಬಿಯರಿ ವಿಕ್ರಾಪಾಕ್ ಆಯ್ಲ್ಯಾತ್.

ಆಯ್ಚಾ ವಾತಾವರಣಾಂತ್, ಪಿಯೆವ್ಣ್ಯಾಚೆಂ ರೂಪ್ ಬದ್ಲೊನ್ ಯೇಂವ್ಕ್ ಸುರು ಜಾಲಾಂ. ಪಿಯೆಂವ್ಚೆಂ ಎಕಾಮೆಕಾ ಸಂತೊಸ್ ವಾಂಟುನ್ ಘೆಂವ್ಚಾ ಖಾತಿರ್, ಎಕಾಮೆಕಾಚ್ಯೊ ಗಜಾಲಿ ಅಶಾರ್-ಪಾಶಾರ್ ಕರ್ಚಾ ಖಾತಿರ್ ಶಿವಾಯ್, ಅಮಾಲ್ ಜಾವ್ನ್ ಮತಿರ್ ನಾಸ್ತಾಂ ಪಡ್ಚಾ ಖಾತಿರ್ ನ್ಹಯ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸುಸ್ತೊನ್, ಅಮಾಲ್ ನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯೊ ಬಿಯರಿ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂತ್ ಯೇಂವ್ಕ್ ಲಾಗ್ಲ್ಯಾತ್. ‘ಡ್ರೈ ಜನವರಿ’ (Dry January campaign) ನಾಂವಾನ್ ಚಲಂವ್ಚಿ ಏಕ್ ನವಿ ಚಲಾವಣ್, ಕೊಣೇಂಯ್ ವಚ್ಯೆತ್ ಜಾಲ್ಲಿಂ ‘ಅಮಾಲ್ ನಾತ್‌ಲ್ಲಿಂ ಬಾರಾಂ’ (alcohol-free bars), ಆನಿ ನಾಂವಾಡ್ದಿಕ್ ಮನ್ಶ್ಯಾಂನಿ ಆಪ್ಲೆಂ ನಾಂವ್ ಮೆತೆರ್ ಕೆಲ್ಲಿಂ ಪೀವನಾಂ, ಆಜ್-ಕಾಲ್ ವಿಕ್ರ್ಯಾಕ್ ಪಡ್ಲ್ಯಾಂತ್. ಅಮಾಲಾಚಿ ಸವಯ್ ಬದ್ಲುಂಚಿ ಗರ್ಜ್ ಆಸಾ ಮ್ಹಣ್ ಸಮ್ಜಾಲ್ಲ್ಯಾಂಕ್, ಹಿ ಏಕ್ ನವಿ ವಾಟ್ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.

ಅಮಾಲ್ ಫಕತ್ ಏಕ್ ತಾನೆಕ್ ಸೆಂವ್ಚೆಂ ಪೀವನ್ ನ್ಹಯ್, ತೆಂ ಏಕ್, ಸಂಸ್ಕ್ರತೆಚೆರ್, ವಿಜ್ಞಾನಾಚೆರ್ ಆನಿ ಆರ್ಥಿಕ್ ಉದ್ಯಮಾಚೆರ್ ವರ್ತೊ ಪ್ರಭಾವ್ ಘಾಲುಂಕ್ ಸಕ್ಚಿ ಸಕತ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ. ಅಮಾಲಾಚಾ ಚರಿತ್ರೆಂತ್, ರಿತಿ-ರಿವಾಜಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಭೆಟವ್ಣ್ಯೊ, ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮ್, ಕಾನೂನ್-ಕಾಯ್ದೆ ಆನಿ ಮನ್ಶ್ಯಾಚಾ ಮತಿಂತ್ಲ್ಯಾ ಅಪೂರ್ವ್ ಚಿಂತ್ಪಾಚಿ ಸಕತ್ ಮಿಸ್ಳೊನ್ ಆಸಾ. ಹಜಾರೊಂ ವರ್ಸಾಂ ಆದ್ಲ್ಯಾ ಅಮಾಲ್ ಕರ್ಚಾ ರೊಸಾ ಥಾವ್ನ್, ಆಧುನಿಕ್ ಕೊಕ್-ಟೆಯ್ಲಾಂ ಪರ‍್ಯಾಂತ್, ಮನ್ಶ್ಯಾಚಾ ಖಳ್ಮಿತ್ ನಾಸ್ತಾಂ ನವೆಂ-ನವೆಂ ಸೊಧುಂಕ್ ಆಶೆಂವ್ಚಾ ಆತುರಾಯೆಚಿಂ ಖುಣಾಂ ಅಮಾಲಾಚಾ ಚರಿತ್ರೆಂತ್ ಆಮ್ಕಾಂ ದಿಸ್ತಾತ್. ಮನ್ಶ್ಯಾಚಾ ಆತುರಾಯೆಕ್ ಲಾಗೊನ್ ಉದೆಲ್ಲಿ ಸುರಿ ಕಶೆಂ ರಾಂದ್ಚಾ ಕುಡಾಂತ್ ಕಾತ್ರಾಪ್ ಕರುಂಕ್ ಉಪ್ಕಾರ್ಚಾ ಸಂಗಿಂ ಎಕ್ಲ್ಯಾಚೊ ಜೀವ್ ಕಾಡುಂಕೀ ಸಕ್ತಾಗೀ, ತಶೆಂಚ್ ಅಮಾಲ್‌ಯೀ ಥೊಡ್ಯಾಂಕ್ ಸಂತೊಸ್ ದಿತಾ ತರ್, ಹೆರ್ ಥೊಡ್ಯಾಂಕ್ ತಕ್ಲೆ ಫಡಾಪಡಿಚೆಂಯೀ ಜಾಲಾಂ ಮ್ಹಣ್ಚೆಂ ಏಕ್ ವಿಣ್ಗೆಂ ಸತ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ. 

■ ಸುನಂದ್

ತುಮ್ಕಾಂ ಹೆಂಯೀ ಲೇಖನ್ ಪಸಂದ್ ಜಾತೆಲೆಂ ….

ಚಿಯರ್ಸ್… ದೇಬ್ರೇರೆಂ ಕರುಂ!