ಪ್ರಮುಖ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ಕೊಣ್?

ಇತಿಹಾಸ್ ಕೆದ್ನಾಂಯ್ ಆಸಾ ತಸೊಚ್ ಆಸ್ತಾ. ಪೂಣ್ ತೊ ಘುಂವ್ಡಾಂವ್ಕ್ ಆನಿ ಆಪ್ಣಾಚೆ ವಿಚಾರ್ ಹೆರಾಂಚೆರ್ ಥಾಪುಂಕ್ ಚಡ್ ವೇಳ್ ಲಾಗನಾ. ದೆಕಿಕ್, ಭಾರತಿಯಾಂನಿ ಬ್ರಿಟಿಶಾ ಆಡ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾ ಝುಜಾಕ್ ಬ್ರಿಟಿಶಾಂನಿ ‘Sepoy Mutiny’ (ಸಯ್ನಿಕಾಂಚಿ ಚಳ್ವಳ್) ಮ್ಹಣ್ ವೊಲಾಯ್ಲಲೆಂ. ರಾಷ್ಟ್ರ್‌ವಾದಿ ನದ್ರೆನ್ ಪಳೆಲ್ಲ್ಯಾ ವೀರ್ ಸಾವರ್ಕರಾನ್ ತ್ಯಾ ಘಡಿತಾಕ್ ‘first war of Indian Independence’ (ಭಾರತೀಯ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರತಾಯೆಚೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಝುಜ್) ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವ್ ದಿಲೆಂ. ಇತಿಹಾಸ್ ಘುಂವ್ಡಾಯ್ತಾನಾ ಜಾತ್ ಧರ್ಮ್ ವಾಪ್ರುನ್ ತೊ ಖದ್ವಳ್ಚೊಯ್ ಪ್ರಯತ್ನ್ ಆಮಿ ಪಳೆತಾಂವ್, ಚಡ್ ಕರುನ್ ಚುನಾವಣ್ ಜಾತಾನಾ. ಅಚಾನಕ್ ಟಿಪುಚಿ ಕಥಾ, ಶಿವಾಜಿಚಿ ಕಥಾ ಆನಿ ಹೆರ್ ಕಥಾ ವಯ್ರ್ ಯೆತಾತ್. ಆಮ್ಚೊ ಇತ್ಲೊ ವರ್ತೊ ಇತಿಹಾಸ್ ಫಕತ್ ಜಾತ್ ಆನಿ ಧರ್ಮಾಚ್ಯಾ ಆಧಾರಾನ್ ಆಮಿ ಸಮ್ಜುಂಚೊ ವ್ಹಯ್? ಆಜ್ ಜೆ ಸಮಾಜ್ ಆಮ್ಚ್ಯೆ ಮದೆಂ ಆಸಾತ್, ತೆ ಆಮ್ಕಾಂ ಆಮ್ಚ್ಯಾ  ಹ್ಯಾಚ್ ಇತಿಹಾಸಾ ಥಾವ್ನ್ ಲಾಬ್ಲ್ಯಾತ್. ಪೂಣ್ ಆಜ್ ಹಾಂವ್ ಜ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಂತ್ ಜಿಯೆತಾಂ/ ಜಾತ್ ಧರ್ಮ್ ಪಾಳ್ತಾಂ, ಮ್ಹಜೆ ಪುರ್ವಜ್ ಸಯ್ತ್ ತ್ಯಾಚ್ ಸಮಾಜಾಂತ್ಲೆ ಮ್ಹಣ್ ಖಚಿತ್ ಸಾಂಗುಂಕ್ ಜಾಯ್ನಾ. ಹೆಂಚ್ ಮತಿಂತ್ ದವ್ರುನ್ ಪ್ರಮುಖ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂಚೊ ಏಕ್ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ್ ಇತಿಹಾಸ್ ಆಮಿ ಪಳೆಂವ್ಯಾಂ.

ತವಳ್ಚೊ ಗೊಂಯ್ಚೊ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್

ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಗೊಂಯ್ ಯೆಂವ್ಚ್ಯೆ ಆದಿಂ ಥಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಉಲೊವ್ಪಿ ಲೋಕ್ ಕೊಂಕಣ್ ವಠಾರಾಂತ್ ಜಿಯೆವ್ನ್ ಆಸ್ಲೊ. ಸುಮಾರ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಿ ಪ್ರಕೃತಾ ಥಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಏಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಫಾಂಟ್ಲಿ (Pereira, Literary Konkani). ಇತಿಹಾಸಾಚಿಂ ಪಾನಾಂ ಪರ್ತಿತಾನಾ ಆಮ್ಕಾಂ ಶೆಣ್ವಿ ಲೊಕಾಚೊ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಮೆಳ್ತಾ. ‘ಶೆಣ್ವಿ-ಜಾತಿ-ಧರ್ಮ-ನಿರ್ಣಯ’ ಹ್ಯಾ ಮರಾಠಿ ಪುಸ್ತಕಾಂಕ್ ವಿಜಯನಗರಾ ಆನಿ ಬಹಮನಿ ರಾಯಾಂ ಖಾಲ್ ತಾಂಚೊ ಇತಿಹಾಸ್ ದಾಕಲ್ ಜಾಲ್ಲೊ ಆಸಾ. ವೆಪಾರಾಂತ್ ಆನಿ ಸಯ್ನ್ಯಾಂತ್ ತಾಂಚೊ ಪ್ರಭಾವ್ ಆಖ್ಖ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಾಂತ್ ಗಾಜ್ತಾಲೊ. ಚಡ್ ಕರುನ್ ತೆ ಸ್ಮಾರ್ಥ್ ಪಂಥಾಚೆ ಆಸ್ಲೆ. ಪೂಣ್ ಮಾಗಿರ್ ಮಧ್ವಚಾರ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಕಾಂಯ್ ಶೆಣ್ವಿ ಲೊಕಾನ್ ವೈಷ್ಣವ್ ಪಂಥ್ ಸಯ್ತ್ ಆಪ್ಣಾಯ್ಲೊ. ತಾಂಕಾಂ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಆಡ್ವೆ (ಆಡ್ವೆಂ ನಾಮ ಘಾಲ್ಚೆ ಶೈವ್)  ಆನಿ ಉಬೆ (ಉಬೆಂ ನಾಮ ಘಾಲ್ಚೆ ವೈಷ್ಣವ್) ಮ್ಹಣ್ ಆಜ್‍ಯಿ ವಳ್ಕತಾತ್. ಶೆಣೈ ಗೊಂಯ್‍ಬಾಬಾ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ತಾಂಚೆಂ ಮೂಳ್ ಲೊಟ್ಲೆಂ ಗಾಂವ್, ಜೆಂ ಆತಾಂ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಸಾಶ್ಟಿ ತಾಲುಕ್ಯಾಂತ್ ಆಸಾ.

ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಕ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ (ಆತಾಂಚೆಂ ಓಲ್ಡ್ ಗೊವಾ) ಆಪೊವ್ಣೆಂ ದಿಲ್ಲೆ ದೊಗ್ ಶೆಣ್ವಿ – ವೆರ್ಣೆಚೊ ಮ್ಹಾಲ್ ಪೈ ಆನಿ ಹೊನ್ನಾವರಾಂತ್ ಸುಭೆದಾರ್ ಜಾವ್ನ್ ಆಸ್ಲಲೊ ತಿಮೋಯ್ಯ ನಾಯ್ಕ್ (Pissulencar, Agents of Portuguese Diplomacy). ಪೂಣ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂ ಆದಿಂ ಫಕತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ಆನಿ ತೆಂಯ್ ಶೆಣ್ವಿ ಸಮಾಜಾಚೊ ಲೋಕ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಜಿಯೆತಾಲೊ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಚೂಕ್ ಜಾತಾ. ಓಲ್ಡ್ ಗೊವಾ ವಾ ಗೋವೆಪುರಿ ವೆಪಾರಾಚೆಂ ಏಕ್ ಮುಖೆಲ್ ಕೇಂದ್ರ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಸಂಸಾರ್‌ಭರ್‌ಚೊ ಲೋಕ್ ಹಾಂಗಾ ಜಿಯೆತಾಲೊ. ತಾಂತುಂ ಯುರೊಪಾಂತ್ಲೆ ಜುದೆವ್, ಭಾರತಾಂತ್ಲೆ ಪಾರ್ಸಿ, ಗುಜರಾತಿ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಾಂತ್ಲೆ ಮೊರೊಕ್ಕೊ, ಎಜಿಪ್ತ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ದೆಸಾಂಚೊ ಲೋಕ್ ಆಸ್ಲೊ. ಪ್ರಶಾಸನ್ ಬಿಜಾಪುರ್‌ಚ್ಯಾ ಸುಲ್ತಾನಾಂಚೆಂ ಆಸ್ಲೆಂ. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಮಾಜಾಂತ್ ತುರ್ಕಿ, ಅರ್ಬಿ ಆನಿ ಫಾರ್ಸಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ತಶೆಂಚ್ ತೆದ್ನಾಂಚ್ಯಾ ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ಉತ್ತರೆಕ್ ಆಸ್ಲಲೆ ಮುಘಲ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ವೆಪಾರ್ ಕರ್‍ತಾಲೆ ಆನಿ ರಾವ್ತಾಲೆ. ತಾಂಚೆಂ ವಿಶಿಂ ಬಿಜಾಪುರ್ ಸುಲ್ತಾನಾಂಚ್ಯಾ ಇತಿಹಾಸಾಚ್ಯಾ ಪುಸ್ತಕಾಂನಿ ಆಮ್ಕಾಂ ವಾಚುಂಕ್ ಮೆಳ್ತಾ.

ಗೊಂಯ್ಚೊ ಹಿಂದು ಸಮಾಜ್

ಹಿಂದು ಸಮಾಜಾಂತ್ ಉಂಚ್ಲ್ಯೆ ಜಾತಿಚೆ ಭಟ್, ಚಾರೊಡಿ, ಶೆಣ್ವಿ, ಬಾಮಣ್, ಗುಜರಾತ್ ಥಾವ್ನ್ ಆಯ್ಲಲೆ ವಾಣಿ, ಶೆಟ್ಯೆ/ ಶೇಟ್ ಆನಿ ಸಕಯ್ಲ್ಯೆ ಜಾತಿಚೆ ಗಾವ್ಡಿ, ಕುಣ್ಬಿ, ವೆಳಿಪ್, ರೆಂದೆರ್, ಖಾರ್ವಿ, ಸುದಿರ್, ಗಾಬಿತ್, ಧಂಗರ್-ಗೊಂವ್ಳಿ ಆಪಾಪ್ಲ್ಯೆ ಪರಂಪರೆ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಜಿಯೆತಾಲೆ. ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಗೊಂಯ್ ಯೆಂವ್ಚ್ಯೆ ಆದಿಂ ಥಾವ್ನ್ ಆತಾಂಚ್ಯಾ ಕರ್ನಾಟಕಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಬಂದ್ರಾಂನಿ ಆನಿ ಕೆರಳಾಚ್ಯಾ ಕೊಚ್ಚಿ ಬಂದ್ರಾರ್ ಶೆಣ್ವಿ ಪಾವ್ಲಲೆ. ತಾಂಕಾಂಯ್ ಬಾಮಣ್ ಮ್ಹಣ್ ಲೆಕ್ತಾಲೆ. 1540 ವರ‍್ಸಾ ಕೊಚ್ಚಿಚ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂನಿ ಕಾಶಿ ಮಠ್ ಸ್ಥಾಪ್ಲೊ. ಹ್ಯಾಚ್ ವರ‍್ಸಾ ಲಿಸ್ಬನಾಂತ್ ಕೃಷ್ಣ್ ಶೆಣೈಕ್ (ಶೆಣ್ವಿ ಬಾಮಣ್) ಸರ್ದಾರ್ಕಿ (knighthood) ಪದ್ವಿ ಫಾವೊ ಜಾಲ್ಲಿ. 1545 ವರ‍್ಸಾ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಧರ್ಮ್-ಪ್ರಚಾರಕಾಂ ಸಾಂಗಾತಾ ಮೆಳುನ್ ಥಳಾವ್ಯಾ ಲೊಕಾಂಕ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಕರುಂಕ್ ಸುರ್ವಾತ್ ಕೆಲಿ. ತಾಣಿಂ ತೀಸ್‍ವಾಡಿ, ಬಾರ್ದೆಸ್ ಆನಿ ಸಾಶ್ಟಿ ಮ್ಹಾಲ್ (taluka) ಸಾಂಗಾತಾ ಘಾಲುನ್ Estado da Goa Portugesa ಮ್ಹಣ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಿ ಪ್ರಶಾಸನ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಸ್ಥಾಪ್ಲೆಂ. ಹಾಕಾ ಆದ್ಲೆ ಕಾಬಿಜ್ ವಾ Old conquests ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಹಾಚೊ ಪರಿಣಾಮ್ ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಚ್ಯಾ ಸಮಾಜಿಕ್ ವೆವಸ್ಥೆಚೆರ್ ಪಡ್ಲೊ. ದೇವಸ್ಥಾನ್ ಕೆಂದ್ರಿತ್ ಅರ್ಥ್‌ವೆವಸ್ಥೆಂತ್ ಬದಲ್ ಜಾಲೊ. ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಕ್ ಲಾಗುನ್ ತವಳ್ಚ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಂತ್ ಜಾಯ್ತೊ ಬದಲ್ ಜಾಲೊ. ಸಕಯ್ಲ್ಯೆ ಜಾತಿಚ್ಯಾಂಕ್ ಶಿಕಪ್ ಮೆಳುಂಕ್ ಲಾಗ್ಲೆಂ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ್ ಪಾಂವ್ಡ್ಯಾರ್ ರೊಮಿ ರಿತಿಚ್ಯಾ (Roman Rite) ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಸಭೆ ಆಡ್ ಕಿತೆಂಚ್ ಪಾಳುಂಕ್ ಆಡ್ವರ್‍ಲಲೆಂ. ಅಶೆಂ ಥಳಾಚ್ಯಾ ಜುದೆವ್, ಮುಸಲ್ಮಾನ್, ಸಿರಿಯನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್, ಪಾರ್ಸಿ ಆನಿ ಹಿಂದ್ವಾಂಕ್ ತಾಂಚೊ ಧರ್ಮ್ ಉಗ್ತ್ಯಾನ್ ಪಾಳುಂಕ್ ಜಾಲೆಂ ನಾ. ಸುಮಾರ್ ತಿನ್ಶಿಂ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಪಾದ್ರಿ ಆನಿ ಧಾರ್ಮಿಕಾಂಕ್ ಶಿಕ್ಷಾ ಫಾವೊ ಜಾಲ್ಲಿ.

ಗೊಂಯ್ಚೊ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಸಮಾಜ್

ಗೊಂಯಾಂತ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಸುರ್ವಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕಾಳಾರ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಸಮಾಜಾಂತ್ ವೆವೆಗ್ಳೆ ಉಪ್‍ಸಮಾಜ್ ಆಸ್ಲೆ – ಕೇರಳಾ ಆನಿ ಅರ್ಬಿಸ್ಥಾನಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಯ್ಲಲೆ ನಸ್ರಾನಿ ಸಿರಿಯನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್, ಜುದೆವ್ ಆನಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಮುಳಾಚೆ ಯುರೊಪಾ ಥಾವ್ನ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ವೆಪಾರ್ ಕರ‍್ಪಿ ನವೆ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ (cristaos novos) ಆನಿ ಮೆಸ್ತೊಸ್, ಜೆ ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಸೊಜೆರ್ ಆನಿ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ವಿದ್ವೆಂಚ್ಯಾ ಲಗ್ನಾಂ ವರ್ವಿಂ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲಲೆ. ಮಾಗಿರ್ “ಕಾನಾರಿಂ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್” ಜೆ ಥಳಾವೆ, ಬಾಮಣ್, ಚಾರೊಡಿ ಆನಿ ವಾಣಿ ಸಮಾಜಾಚೆ ಆಸ್ಲೆ. ತಾಣಿಂ ಉಲೊಂವ್ಚಿ ಭಾಸ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಆಸ್ಲಿ. ಪೂಣ್ ತಿಂ ಕಾನಡಿ ಲಿಪಿಯೆಚೊ ವಾಪರ್ ಕರ‍್ತಾಲಿಂ (ಮರಾಠಿ, ಕನ್ನಡ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರೊಂವ್ಕ್). ದೆಕುನ್, ತಾಂಚ್ಯೆ ಭಾಶೆಕ್ ‘ಲಿಂಗ್ವಾ ಕಾನಾರಿಂ’ ಆನಿ ಲೊಕಾಕ್ ‘ಕಾನಾರಿಂ’ ಮ್ಹಣ್ ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಆಪಯ್ತಾಲೆ (Prabhu, Slaves of Sultan). ಧರ್ಮಾಂತರಾಚಿ ಪದ್ದತ್ ತರೆಕ್ವಾರ್ ಆಸ್ಲಿ. ಜೆ ಬಾಮಣ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂ ಸಾಂಗಾತಾ ಖಾಂವ್ಕ್ ಪಿಯೆಂವ್ಕ್ ಲಾಗ್ಲೆ, ತಾಂಕಾಂ ತಾಂಚ್ಯಾಚ್ ಬಾಮಣ್ ಭಾವಾಂನಿ ಭಾಯ್ರಾಯ್ಲೆ. ತಾಂಕಾಂ ಭಶ್ಟ್ ವಾ ಬಾಟ್ಲಲೆ ಮ್ಹಣುಂಕ್ ಲಾಗ್ಲೆ. ಥೊಡೊ ಲೋಕ್ ಭಾಟಾಂ-ಭೆಸಾಂ ಸಾಂಬಾಳುಂಕ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಜಾಲೊ. ಥೊಡೆ ಜಾತಿ ವೆವಸ್ಥೆ ಥಾವ್ನ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರುಂಕ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಜಾಲೆ. ಥೊಡೆ ಬರೆಂ ಕಾಮ್ ಆನಿ ಸ್ಥಾನ್ ಮೆಳ್ಚ್ಯೆ ಖಾತಿರ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಜಾಲೆ.

ತರ್‌ಯಿ ಹ್ಯಾ ಥಳಾಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂನಿ ಆಪ್ಲಿ ಜಾತ್ ಮಾತ್ರ್ ಸೊಡುಂಕ್ ನಾ. ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಬಾಮ್ಣಾಂನಿ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯೆ ಇಗರ್ಜೆಚೆರ್ ಆಪ್ಲೊ ಅಧಿಕಾರ್ ಸ್ಥಾಪುಂಕ್ ಪ್ರಯತ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೊ. ಸುರ್ವಿಲ್ಲೆ ಪಾದ್ರಿ ಆನಿ ಬಿಸ್ಪ್ ತ್ಯಾಚ್ ಸಮಾಜಾಚೆ ಆಸ್ಲೆ. ತಾಂತ್ಲೆ ಕಾಂಯ್ ಜಣ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂ ಕಡೆ ಝುಜ್ಲೆ, ಜಶೆ ಕಾಂದೊಳೆಚೆ ಪೀಂತ್. ಕಾಂಯ್ ಜಣ್ ಮಠ್ವಾಶಿ ಮೇಳ್ ಸ್ಥಾಪುನ್ ಭಾಯ್ಲ್ಯಾ ಗಾಂವಾಂನಿ ಮಿಶಿನೊರಿ ಜಾಲೆ, ಜಶೆ ಸಾಂಕ್ವಾಳೆಚೊ ಸಾಂ ಜೆಜು ವಾಜ್ (Empire of Eloquence, Stuart Mc. Manus). ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಚಾರೊಡಿ ಮರಾಠಾ, ಪುರ್ತುಗೆಜ್, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಆನಿ ಕೆಲಡಿ ರಾಯಾಂಚ್ಯಾ ಸಯ್ನ್ಯಾಂನಿ ರಿಗ್ಲೆ. ಅಶೆಂ ಬಾಮಣ್ ಆನಿ ಚಾರೊಡಿ ಲೊಕಾಂನಿ ವೆವೆಗ್ಳ್ಯಾ ಕಾರಣಾಂಕ್ ಲಾಗುನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಧರ್ಮ್ ಸ್ವಿಕಾರ್ ಕೆಲೊ. ಇನ್ಕ್ವಿಜಿಶನಾಕ್ ಲಾಗುನ್ ಧರ್ಮಾಂತರಾಂ ಜಾಲಿಂ ಹೆಂ ಚೂಕ್(D’Costa, Christianization of the Goan Islands, 1510-1567).

ಹಿಂದು ಜಾಂವ್, ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಜಾಂವ್ ತೆ ಕಾಮಾ ಖಾತಿರ್ ಆನಿ ವೆಪಾರಾ ಖಾತಿರ್ ಹೆರಾಂ ಕಡೆ ಭರ‍್ಸಲೆ. ಜಾತ್ ಧರ್ಮ್, ದೆಶಿ ವಿದೆಶಿ ಅಸಲ್ಯೊ ಗಡಿ ತಾಣಿಂ ದೆಕ್ಲ್ಯೊ ನಾಂತ್ (A. B. de Bragança Pereira, “Òs Ranés, os quetris, os oixos, os Charddos, e o bramanes de Goa,” O Oriente Português XVI.).

ಆದ್ಲ್ಯಾ ಕಾಬಿಜಾಂತ್ ದೆವ್ಳಾಂ ಮೊಡ್ಲಿಂ?

ಪೂಣ್ ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಚ್ಯಾ ಖಂಯ್ಚ್ಯಾಯ್ ದಸ್ತಾವೆಜಾಂನಿ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ಬಳಾನ್ ಧರ್ಮಾಂತರಾಂ ಕೆಲ್ಲ್ಯೆ ವಿಶಿಂ ಆಮ್ಕಾಂ ಮೆಳನಾ, ಶಿವಾಯ್ ಏಕ್ – ಬ್ರದರ್ ಗೊಮೆಶ್ ವಾಜಾಚಿ ಚೀಟ್ (1566). ಹೆರ್ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಆಮ್ಕಾಂ 1850 ಉಪ್ರಾಂತ್‍ಚ್ ಮೆಳ್ತಾತ್. ಜಾಯ್ತ್ಯಾ ದೆವ್ಳಾಂಚೊ (pagodas/ tempio) ನಾಸ್ ಜಾಲಾ ಆನಿ ತಾಂಚಿಂ ಪವಿತ್ರ್ ಪುಸ್ತಕಾಂ ತಾಣಿಂ ಘೆತ್ಲ್ಯಾಂತ್ ಮ್ಹಣ್ ಬ್ರದರಾಚ್ಯೆ ಚಿಟಿಂತ್ ತೊ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ವ್ಹಡಿಲಾಂಕ್ ಸಾಂಗ್ತಾಂ. ತಿಂ ಪವಿತ್ರ್ ಪುಸ್ತಕಾಂ ಅಭ್ಯಾಸಾ ಖಾತಿರ್ ಘೆತ್ಲಿಂಯ್ ಆಸುಂ ಯೆತಾತ್. ಕಾರಣ್ ಕ್ರಿಸ್ತಪುರಾಣ ಆನಿ ಹೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಗ್ರಂಥ್ ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಮಿಶಿನೊರಿಂನಿ ಹ್ಯಾ ಕಾಳಾ ಉಪ್ರಾಂತ್‍ಚ್ ರಚ್ಲಲೆ. ಭಾಶೆಚೆರ್ ಬಂದಿ 1684 ವರ್‍ಸಾ ಉಪ್ರಾಂತ್‍ಚ್ ಆಯ್ಲಲಿ. ದೆವ್ಳಾ ವಾ ರೊಯ್ಣ್ (anthill), ಜಿಂ ಸಾಂತೆರಿ ದೆವಿಕ್ ಭೆಟಯ್ಲಲಿಂ ಆಸ್ಲಿಂ, ತಾಂಚೊ ನಾಸ್ ಜಾಲೊ/ಕೆಲೊ. ಕಾರಣ್ ಆಖ್ಖ್ಯಾ ಗಾಂವಾನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಧರ್ಮ್ ಆಪ್ಣಾಯ್ಲೊ. ಸಾಂತೆರಿಚೆಂ ಶಾಂತಾದುರ್ಗಾ ಮಾಗಿರ್ ಜಾಲೆಂ (Dr. Cibele Aldrovandi, Goddess Santeri). ಮ್ಹಣ್ತಚ್ ಜಶೆಂ ಆಮಿ ಚಿಂತ್ತಾಂವ್, ಭವ್ಯ್ ದೇವಸ್ಥಾನಾಂ ಆಸ್ಲಲಿಂ, ಜಿಂ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ಎಕಾಚ್ ಫಾರಾನ್ ನಾಸ್ ಕೆಲ್ಲಿಂ ಆನಿ ದೆಕುನ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಮುರ್ತ್ಯೊ ಘೆವ್ನ್ ಪಳುನ್ ವೆಚೆಂ ಪಡ್ಲೆಂ, ಅಸಲ್ಯಾ ವಿಧಾನಾಂಕ್ ಕಸಲೆಚ್ ಮುಳಾವೆ ಪುರಾವೆ ನಾಂತ್. ಪಳುನ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾ ಗಾಂವಾಂನಿ ಲೆಗುನ್ ಪುರ್ತುಗೆಜ್ (ಮಂಗ್ಳುರ್ ಆನಿ ಕೊಚ್ಚಿ) ಆನಿ ಬಿಜಾಪೂರ್ (ಫೊಂಡಾ) ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಆಸ್ಲೆ!

ಚಡಾಂತ್ ಚಡ್ ಲೋಕ್ ಆಪ್-ಖುಶ್ಯೆನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಜಾಲೊ. ಜೆ ಜಾಂವ್ಕ್ ನಾಂತ್ ತಾಂಕಾಂ ಉಗ್ತ್ಯಾನ್ ತಾಂಚೊ ಧರ್ಮ್ ಪಾಳುಂಕ್ ಆಡ್ವರ‍್ಲಲೆಂ. ಪೂಣ್ ಪ್ರಶಾಸನ್ ಆನಿ ವೆಪಾರಾಂತ್ ತಾಂಕಾಂ ಕಿತೆಂಚ್ ಉಣೆಂ ಕೆಲೆಂ ನಾ. ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಚೆ ಮುಖೆಲ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಆನಿ ವೆಪಾರಿ ತೆ ಜಾಲೆ. ಹಾಂಚಿಂ ನಾಂವಾ ಪಾಂಡುರಂಗ್ ಪಿಸುರ್ಲೆಂಕಾರ್ ಆಮ್ಕಾಂ ದಿತಾ. ತಾಣಿಂ ಲೆಗುನ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಕ್ ತೆಂಕೊ ದಿಲೊ. ಇನ್ಕ್ವಿಜಿಶನಾ ವೆಳಾರ್ ಸಯ್ತ್ ತಾಂಕಾಂ ವೆಪಾರ್ ಕರುಂಕ್ ಆನಿ ಕುಡಾಂ ಭಾಡ್ಯಾಂಕ್ ದಿಂವ್ಕ್ ತಾಂಕಾಂ ಪರ್ವಣ್ಗಿ ಆಸ್ಲಿ.

ನವ್ಯಾ ಕಾಬಿಜಾಂತ್ ದೆವ್ಳಾಂ?

ಪಯ್ಲೆಂ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ಓಲ್ಡ್ ಗೊವಾ ಆನಿ ಶೆಜಾರ್‍ಚೆ ಜುಂವೆಂ/ ಕುದ್ರೆ ಕಾಬಿಜ್ (ಕಬ್ಜಾ) ಕೆಲೆ. ಮಾಗಿರ್ ಅಟ್ರಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಚ್ಯಾ ದುಸ್ರ್ಯಾ ಅರ್ದಾಂತ್ ಖೇಮ್‍ಸಾವಂತಾಚ್ಯಾ ಹಾತಾ ಖಾಲ್ ಆಸ್ಲೆ ಗಾಂವ್ (1783) ಆನಿ ದಕ್ಷಿಣೆಕ್ ಸೊಂಡೆಕಾರ್ ರಾಯಾಚ್ಯಾ ಹಾತಾ ಖಾಲ್ ಆಸ್ಲಲೆ ಗಾಂವ್ (1788) ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಕ್ ಮೆಳ್ಳೆ. ಹಾಂಗಾ ವಿಚಿತ್ರ್ ಕಿತೆಂಗಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್, ತಾಣಿಂಚ್ ಹೆ ಜಾಗೆ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಕ್ ದಿಲ್ಲೆ. ಆದ್ಲ್ಯಾ ಕಾಬಿಜಾಂತ್ (ಬಾರ್ದೆಸ್, ಸಾಶ್ಟಿ ಆನಿ ತೀಸ್‍ವಾಡಿ) ವೆಪಾರಾಂತ್ ಆನಿ ಪ್ರಶಾಸನಾಂತ್ ಉಂಚ್ಲ್ಯೆ ಜಾತಿಚ್ಯಾ ಹಿಂದು ಆನಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಸಮಾಜಾಚೊ ಬರೊಚ್ ತಾಬೊ ಆಸ್ಲೊ.

ಮರಾಠಾಂಚ್ಯಾ ರಾಜ್ಯಾಂತ್ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಹಿಂದು ಬಾಮ್ಣಾಂಚ್ಯಾ ಬಾಮಣ್ಪಣಾಚೆರ್ ಥಂಯ್ಚ್ಯಾ ಲೊಕಾಂನಿ ದುಬಾವ್ ಉಚಾರ್‍ಲೊ. ಅಶೆಂ ತಾಂಚೆಂ ಮೂಳ್ ದಾಕೊಂವ್ಕ್ ತಾಣಿಂ ನವ್ಯಾ ಕಾಬಿಜಾಂತ್ ದೆವ್ಳಾಂ ಬಾಂದುಂಕ್ ದಾನ್ ದಿಲೆಂ. ಎಕ್ಯೆ ರಿತಿಚಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಕರಣ್ (sanskritization) ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ನವೆ ಕಾಬಿಜ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ವಿಲಿನ್ ಜಾತಾನಾ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ತಾ. ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಪ್ರಶಾಸನಾಂತ್ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂನಿ ಥಂಯ್ಚ್ಯಾ ಥಳಾವ್ಯಾ ಲೊಕಾಂಚೆ ಜಾಗೆ ಭಿತರ್ ಘಾಲೆ ಆನಿ ಆಪ್ಲಿಂ ದೆವ್ಳಾಂ ಬಾಂದ್ಲಿಂ. ದೆಕುನ್, ಫೊಂಡ್ಯಾ ತಾಲುಕ್ಯಾಂತ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಸಾರಸ್ವತಾಂಚಿಂ ಜಾಯ್ತಿಂ ದೆವ್ಳಾಂ ದಿಸ್ತಾತ್. ತಿಂ ದೆವ್ಳಾಂ ಆದಿಂ ಆದ್ಲ್ಯಾ ಕಾಬಿಜಾಂತ್ ಆಸ್ಲಿಂ ಜಿಂ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ನಶ್ಟ್ ಕೆಲಿಂ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯೊ ದಂತ್ ಕಥಾ ಹ್ಯಾಚ್ ಕಾಳಾಂತ್ ಪ್ರಸಾರ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ಲಾಗ್ಲ್ಯೊ. ಹಾಲಿಂಚ್ ಗೊಂಯ್ ವಿದ್ಯಾಪಿಠಾಂತ್ ಛಾಪ್ಲಲ್ಯಾ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಪ್ರಬಂದಾಂತ್ ಪರಾಗ್ ಪರ್ಬೊ ಹ್ಯೆ ವಿಶಿಂ ಸವಿಸ್ತಾರ್ ಮ್ಹಾಯ್ತಿ ದಿತಾ. (Construction of the Bahujan Samaj: Consciousness, Contestations and Assertions from the nineteenth century to post–Liberation Goa, Goa University). ಶೆಣ್ವಿ ಆನಿ ತಾಂಕಾಂ ಲಾಗ್ಶಿಲೆ ಆಸ್ಲಲೆ ಕೊಂಕಣ್ ವಠಾರಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂನಿ ಸಾಂಗಾತಾ  ಯೆವ್ನ್ ‘ಎಕಿ’ ಘಡ್ಲಿ ಆನಿ ಅಶೆಂ ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ ಸಮಾಜ್ ಎಕುಣಿಸಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪಯ್ಲ್ಯಾ ಅರ್ದಾಂತ್ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲೊ (Conlon, the Gauda Saraswat Unification Movement, 1974). ಕುಡಾಲ್ ಮಠಾಚ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂಕ್ ಕುಡಾಲ್ ದೇಶಸ್ಥ, ಚಿತ್ರಾಪೂರಾಚ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂಕ್ ಚಿತ್ರಾಪೂರ್ ಸಾರಸ್ವತ್, ರಾಜಾಪೂರ್ ಮಠಾಚ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂಕ್ ರಾಜಾಪೂರ್ ಸಾರಸ್ವತ್ ಆನಿ ಸೊನಾರ್ ಸಮಾಜಾನ್ ಸಾಯ್ತ್ ಆಪ್ಣಾಕ್ ದೈವಜ್ಞ ಬ್ರಾಹ್ಮನ್ ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವ್ ಘೆತ್ಲೆಂ.

ಸೊಂಪ್ಣಿ

ಜಾತ್ ಆನಿ ಧರ್ಮಾಚ್ಯೆ ನದ್ರೆನ್ ಆಮ್ಚ್ಯಾನ್ ಇತಿಹಾಸ್ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಜಾಯ್ನಾ. ಹಾಚೆಂ ಜಿವೆಂ ಉಧಾರಣ್ ಆಮ್ಚೊಚ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜ್. 1725 ವರ‍್ಸಾ ಪುರ್ತುಗಾಲಾಚ್ಯಾ ರಾಯಾಕ್ ಕಾಂಯ್ ವೈಷ್ಣವ್ ಪಂಥಾಚ್ಯಾ ಬಾಮ್ಣಾಂನಿ ಕುಠ್ಠಾಳೆಂ (Cortalim) ಆನಿ ಕೆಳ್ಶಿಚ್ಯಾ (Quelossim) ಸ್ಮಾರ್ಥ್ ಬಾಮ್ಣಾ ಆಡ್ ಏಕ್ ಫಿರ್ಯಾದ್ ಮಾಂಡ್ಲಲಿ (Rivara, Archivo Portugues Oriental fascículo–6, supplement 2, 376). ಶೆಜಾರಿ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಮರಾಠಾ ರಾಯಾಂ ಕಡೆ ನ್ಹಯ್! ಭಾಟ್ಕಾರ್ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಬಾಮಣ್ ಆನಿ ಚಾರೊಡಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂನಿ ಆಪ್ಲ್ಯಾಚ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಭಾವಾಂಕ್ ಕಶ್ಟ್ ದಿಲೆ. ತಶೆಂಚ್ ಆಜ್‍ಯಿ ಫೊಂಡ್ಯಾ ತಾಲುಕ್ಯಾಂತ್ ಆಸ್ಚಿಂ ದೆವ್ಳಾಂ ಗೊಥಿಕ್ ಶಯ್ಲೆಂತ್ (Gothic style) ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಇಗರ್ಜಾಂ ಪರಿಂ ದಿಸ್ತಾತ್. Regulamento das Mazanias, ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಆಧಾರಾನ್‍ಚ್ ಉಂಚ್ಲ್ಯೆ ಜಾತಿಚೆ ಹಿಂದು ಆಧಿವಾಶಿ ಜಾಗೆ ಘೆವ್ನ್ ಥಂಯ್ಚೆ ಮಾಹಾಜನ್ ಜಾಲೆ. ಹ್ಯಾ ಪ್ರಮುಖ್ ದೋನ್‍ಯಿ ಪಂಗ್ಡಾಂನಿ ದಿವಪ್ ಆನಿ ಘೆವಪ್, ಸ್ವಾರ್ಥ್ ಆನಿ ಅಬ್ಲೆಸ್ಪಣ್ ಆಸ್ಲೆಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಚೂಕ್ ಜಾಂವ್ಚಿ ನಾ. ದೆಕುನ್, ಇತ್ಲೊ ಸಂಕೀರ್ಣ್ ಆನಿ ವಿಚಿತ್ರ್ ಆಮ್ಚೊ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂಚೊ ಇತಿಹಾಸ್ ಫಕತ್ ಧರ್ಮಾಂತರಾಂ ಆನಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಾಂ ಮ್ಹಣುನ್ ವೊಲಾಂವ್ಕ್ ಜಾಂವ್ಚೊ ನಾ.

► ಜೇಸನ್ ಪೀಂತ್, SDB, ಉದ್ಯಾವರ್, ಉಡ್ಪಿ